![](https://alekbiesiada.pl/wp-content/uploads/2023/03/ab-tmt2023-dyskusja-panelowa-1.png)
Bezpieczeństwo pacjenta w POZ
Edukacja, zwłaszcza przy okazji ustawy o jakości. To jedyny klucz by poprawić bezpieczeństwo pacjentów w POZ. Dziś, w kontekście debaty, w której uczestniczyłem, o bezpieczeństwie pacjenta i jakości w POZ.
24 marca miałem przyjemność wziąć udział w panelu dyskusyjnym dotyczącym aktualnych zmian systemowych w podstawowej opiece zdrowotnej i ich wpływu na bezpieczeństwo pacjenta. Debata była ożywiona, poprzedzona informacjami dotyczącymi opieki koordynowanej, sieci kardiologicznej. Jeden z wykładów dotyczył także procedowanej ustawy o jakości w ochronie zdrowia.
Chciałem tym krótkim tekstem pogłębić kilka istotnych elementów związanych z dyskusją nad bezpieczeństwem pacjentów w podstawowej opiece zdrowotnej.
Bezpieczeństwo pacjentów w podstawowej opiece zdrowotnej
Bezpieczeństwo pacjentów w podstawowej opiece zdrowotnej jest kluczowe dla zapewnienia skutecznej opieki zdrowotnej na całym świecie. Wiele krajów podejmuje działania mające na celu poprawę bezpieczeństwa pacjentów w podstawowej opiece zdrowotnej poprzez rozwój standardów, procedur i wytycznych. Poniżej przedstawiam kilka przykładów działań podejmowanych w różnych krajach:
- Stany Zjednoczone: W USA istnieje organizacja Joint Commission, która certyfikuje szpitale i kliniki pod względem bezpieczeństwa pacjentów. Joint Commission opracowała również standardy dotyczące bezpieczeństwa pacjentów w podstawowej opiece zdrowotnej. Wśród kluczowych podkreślanych zagadnień jest akredytacja (jakościowa) POZ oraz ustawiczną edukacja personelu.
- Kanada: Kanadyjski Instytut Bezpieczeństwa Pacjenta (Canadian Patient Safety Institute) jest organizacją non-profit, która zajmuje się promowaniem bezpieczeństwa pacjentów na całym świecie. Instytut rozwija programy szkoleniowe dla personelu medycznego, a także opracowuje narzędzia i wytyczne dotyczące bezpieczeństwa pacjentów.
- Australia: Australian Commission on Safety and Quality in Health Care (ACSQHC) jest agencją rządu australijskiego odpowiedzialną za rozwijanie standardów bezpieczeństwa pacjentów w całym kraju. ACSQHC opracowała również narzędzia i wytyczne dotyczące bezpieczeństwa pacjentów w podstawowej opiece zdrowotnej.
- Wielka Brytania: National Institute for Health and Care Excellence (NICE) jest organizacją rządu brytyjskiego zajmującą się rozwijaniem wytycznych dotyczących opieki zdrowotnej. NICE opracowała również wytyczne dotyczące bezpieczeństwa pacjentów w podstawowej opiece zdrowotnej.
Czemu to takie ważne?
Zapewnienie bezpiecznej podstawowej opieki zdrowotnej jest priorytetem, ponieważ każdego dnia miliony ludzi na całym świecie korzystają z usług podstawowej opieki zdrowotnej. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje bezpieczeństwo pacjentów jako „zapobieganie błędom i niepożądanym skutkom pacjenta związanym z opieką zdrowotną” oraz „nie wyrządzanie krzywdy pacjentom”. Niebezpieczne praktyki medyczne prowadzą do niepełnosprawności, obrażeń lub śmierci milionów pacjentów na całym świecie i może prowadzić do niepotrzebnego wykorzystania ograniczonych zasobów szpitalnych i specjalistycznych. W rezultacie bezpieczeństwo pacjentów zyskało szersze uznanie, a podejście do bezpieczeństwa pacjentów jest włączane do planów strategicznych różnych organizacji opieki zdrowotnej na całym świecie.
Zapewnienie bezpieczeństwa pacjentów w warunkach podstawowej lub ambulatoryjnej opieki zdrowotnej stanowi wyjątkowe wyzwanie zarówno dla pracowników służby zdrowia, jak i dla pacjentów. Proponowane w piśmiennictwie modele bezpieczeństwa pacjenta w leczeniu chorób przewlekłych obejmują zwykle trzy koncepcje, które wpływają na bezpieczeństwo w podstawowej opiece zdrowotnej.
- Rola zachowań pacjenta i opiekuna.
- Rola interakcji usługodawca-pacjent.
- Rola społeczności i systemów opieki zdrowotnej.
Angażowanie pacjentów i rodziny – dobre praktyki
Wśród promowanych rozwiązań jest wiele bardzo prostych, a jednocześnie mających udowodnioną skuteczność w zakresie poprawy bezpieczeństwa pacjentów. Jednym z takich działań jest wspólne tworzenie bezpiecznej listy leków. Ta strategia ma na celu zaangażowanie pacjentów i rodzin do aktywnego udziału w opracowywaniu kompletnej i dokładnej listy leków. Pacjenci proszeni są o przyniesienie wszystkich przyjmowanych leków (na receptę i bez recepty). Pracownicy POZ współpracują z pacjentami i rodzinami w celu opracowania kompletnej i dokładnej listy leków, a na koniec specjalista medyczny (czasem lekarz, czasem farmaceuta) przeprowadza przegląd leków.
Kluczowe obszary zmiany w POZ
Poniższa (subiektywna) lista istotnych zmian w POZ i ich wpływu/powiązania z bezpieczeństwem pacjenta:
- Edukacja wprowadzona w opiece koordynowanej (OK) – jako obszar poprawiający bezpieczeństwo pacjenta, w tym w przekazywaniu wiedzy, kompetencji jak i monitorowaniu stanu chorego.
- Lepsze bezpieczeństwo dzięki OK jako programowi dbającego o pacjentów z chorobami przewlekłymi.
- W systemie pojawiają się dane metryczne dotyczące opieki nad pacjentami: liczba IPOM, jednostki chorobowe, czynności edukacyjne – można będzie je monitorować, porównywać bezpieczeństwo pacjentów miedzy podmiotami z i bez wdrożonej OK.
- Nowe badania w POZ – poprawa dostępności – poprawa bezpieczeństwa.
- Opieka domowa po wypisie ze szpitala (rana przewlekła, stomia) – jest narzędzie, które potencjalnie ma istotny wpływ na krytyczny moment – transferu pacjenta ze szpitala do domu. Gorzej z jego wykorzystaniem.
- Standard opieki nad pacjentem z bólem przewlekłym i o niewyjaśnionej przyczynie w “AOS” – to nowe rozwiazanie prawne.
- Szybkie testy na miejscu (typu Point-of-care): grypa/SARS/RSV, szybkie testy crp i inne – które poprawiają bezpieczeństwo pacjentów w zakresie diagnostyki, rozpoznania i dobierania leczenia.
- Obowiązek sprawozdawczy chorób zakaźnych rozszerzony o nowe jednostki. To ważne, by za sprawozdawczością szła informacja zwrotna do POZ.
Czy czegoś nam brakuje?
- Danych badawczych z Polski na temat bezpieczeństwa pacjentów w POZ
- Mocnej opieki środowiskowej i połączenia na linii POZ – opieka społeczna
- Planowania celów dla POZ w kontekście potrzeb społeczności lokalnej
- Braku danych z IPOM na P1 (niegotowy interface).
- Systemowych zasad współpracy POZ z opieką paliatywną (np. konsultacje)
- Budżetu na szkolenia pracowników (za zaleceniami WHO)
Ustawa o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta
To akt prawny regulujący kwestie jakościowe opieki zdrowotnej i bezpieczeństwa pacjenta w Polsce. Lekarze powinni wiedzieć o niej jak najwięcej, gdyż to oni w znacznej mierze odpowiadają za zapewnienie pacjentom właściwej opieki medycznej.
Poniżej przedstawiam kilka ważnych kwestii, o których lekarze powinni wiedzieć w związku z ustawą o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta:
- Zasady bezpieczeństwa pacjenta: Ustawa określa, że pacjent ma prawo do bezpieczeństwa podczas pobytu w szpitalu czy podczas korzystania z usług medycznych. Placówki POZ muszą więc wdrożyć odpowiednie procedury i standardy, które zminimalizują ryzyko powikłań i pomyłek medycznych.
- Rejestracja zdarzeń niepożądanych: Ustawa nakłada na placówki medyczne obowiązek prowadzenia rejestru zdarzeń niepożądanych i powikłań medycznych. Lekarze powinni zgłaszać takie zdarzenia, a także brać udział w ich analizie i wdrażaniu działań zapobiegawczych.
- Jakość opieki zdrowotnej: Ustawa określa, że pacjent ma prawo do opieki medycznej na najwyższym poziomie jakościowym. POZ powinny więc wdrażać standardy opieki medycznej zgodnie z obowiązującymi wytycznymi i protokołami postępowania.
- Prawa pacjenta: Ustawa reguluje wiele praw pacjenta, w tym m.in. prawo do wyboru lekarza i rodzaju opieki medycznej, prawo do informacji o stanie zdrowia i planowanym leczeniu, prawo do prywatności i ochrony danych medycznych. Lekarze muszą respektować te prawa i zapewnić pacjentom odpowiednie informacje i wsparcie.
- Edukacja i szkolenia: Ustawa wymaga, aby personel medyczny, w tym lekarze, regularnie podnosili swoje kwalifikacje poprzez szkolenia i edukacje. Lekarze powinni brać aktywny udział w takich szkoleniach i wdrażać zdobyte na nich umiejętności w praktyce.
Szereg wątpliwości, jakie ma do założeń ustawy środowisko lekarzy, poruszył w swoim wystąpieniu Prezes Porozumienia Zielonogórskiego Jacek Krajewski. Wśród istotnych wartych dodania moją uwagę zwraca:
- praktyczny brak uwzględnienia POZ w analizie skutków regulacji, który to dokument szeroko rozpisuje się o kwestiach związanych z jakością (np. akredytacje) w szpitalach, pomijając zupełnie inne potrzeby i możliwości podmiotów typu POZ (zwłaszcza małych) w tym zakresie;
- brak uwzględnienia samodzielnego prowadzenia akredytacji na zasadach wypracowanego przez środowisko POZ konsensusu w zakresie jakości i bezpieczeństwa (na kształt rozwiązań dotyczących RODO w POZ);
- brak uwzględnienia realnych potrzeb edukacyjnych w tym zakresie – aktualnie liczba POZ posiadająca jakościową akredytację Ministerstwa Zdrowia jest skrajnie niska. Wprowadzenie akredytacji nie będzie więc procesem łatwym. Aktualna znaleziona przeze mnie lista placówek POZ z akredytacją Ministra Zdrowia zawiera jedynie 177 podmiotów z ponad 6000 POZ w całej Polsce.
Inne źródła
TMT 2023: Bez opieki koordynowanej w POZ nie zmienimy systemu ochrony zdrowia (Termedia)